درمان خروپف با لیزر، به ویژه با پروتکل‌های پیشرفته‌ای مانند فوتونا (NightLase®) که در مراکز تخصصی شهرهای بزرگتر نظیر شیراز ارائه می‌شود، یک راهکار پزشکی بسیار کارآمد اما غیردائمی برای گروه مشخصی از بیماران به شمار می‌رود. موفقیت این روش که نتایج آن معمولاً یک تا دو سال پایدار است، کاملاً به تشخیص دقیق علت زمینه‌ای خروپف بستگی دارد. خوشبختانه، برای ساکنین محترم یاسوج، برداشتن گام اول و حیاتی در این مسیر، یعنی ریشه‌یابی مشکل، لزوماً نیازمند مراجعه به شهرهای بزرگ اطراف مثل شیراز نیست. شما می‌توانید برای ارزیابی اولیه و دریافت مشاوره تخصصی، از طریق سایت دکترتو یاسوج، یک متخصص گوش، حلق و بینی مجرب در شهر خود بیابید و نوبت دریافت کنید. این مشاوره اولیه مشخص خواهد کرد که آیا علت خروپف شما به شل بودن بافت کام نرم مربوط است—که در این صورت کاندیدای مناسبی برای لیزر درمانی خواهید بود—یا به دلایل دیگری نیازمند رویکردهای درمانی متفاوتی است.

آیا درمان خروپف با لیزر در شیراز یک راه حل قطعی و دائمی است؟

خروپف، پدیده‌ای شنیداری است که به صورت صدایی خشن، ناهنجار و لرزان در هنگام خواب بروز می‌کند. این صدا محصول یک فرآیند فیزیکی مشخص در دستگاه تنفسی فوقانی است. هنگامی که فرد به خواب می‌رود، عضلات بدن، از جمله عضلات ناحیه گلو، به حالت استراحت درآمده و شل می‌شوند. این شل‌شدگی می‌تواند منجر به باریک شدن مسیر عبور هوا در پشت حلق گردد. زمانی که هوای دم و بازدم تلاش می‌کند از این مجرای تنگ عبور کند، جریانی متلاطم ایجاد می‌شود که بافت‌های نرم و انعطاف‌پذیر این ناحیه، به ویژه کام نرم (بخش عضلانی انتهای سقف دهان) و زبان کوچک (بافت آویزان در انتهای کام نرم)، را به ارتعاش درمی‌آورد. این ارتعاشات مکانیکی دقیقاً همان چیزی است که ما به عنوان صدای خروپف می‌شنویم. در مقابل، در حالت تنفس آرام و طبیعی در زمان بیداری، عضلات گلو دارای قوام و استحکام کافی هستند که راه هوایی را کاملاً باز نگه می‌دارند و به هوا اجازه می‌دهند به صورت آرام و لایه‌ای (Laminar Flow) و بدون ایجاد هرگونه صدای مزاحمی عبور کند.

شیوع این عارضه در جمعیت عمومی بسیار قابل توجه است و آن را به یکی از رایج‌ترین مشکلات مرتبط با خواب تبدیل کرده است. آمارهای اپیدمیولوژیک نشان می‌دهد که این پدیده جنسیت و سن خاصی را به طور انحصاری هدف قرار نمی‌دهد، اما توزیع آن در میان گروه‌های مختلف، متفاوت است. مطالعات گسترده حاکی از آن است که حدود ۵۷ درصد از مردان بزرگسال و ۴۰ درصد از زنان بزرگسال به درجات مختلفی خروپف می‌کنند. این آمار در بازه سنی ۴۰ تا ۶۰ سال به اوج خود می‌رسد، که احتمالاً با کاهش طبیعی قوام عضلات با افزایش سن مرتبط است. این مشکل تنها به بزرگسالان محدود نمی‌شود و تخمین زده می‌شود که بین ۱۰ تا ۱۲ درصد از کودکان نیز در خواب خروپف می‌کنند که در این گروه سنی، اغلب با شرایطی مانند بزرگی لوزه‌ها مرتبط است.

درمان خروپف با لیزر، به ویژه با استفاده از تکنولوژی پیشرفته فوتونا (NightLase®) که در مراکز تخصصی شیراز ارائه می‌شود، یک راهکار پزشکی بسیار مؤثر، ایمن و غیرتهاجمی برای گروه مشخصی از افراد محسوب می‌شود و می‌تواند منجر به بهبود چشمگیر کیفیت خواب گردد. این روش برای بیمارانی که علت اصلی خروپف آنها شلی و ارتعاش بافت کام نرم در ناحیه گلو است، نتایج بسیار رضایت‌بخشی به همراه دارد. با این حال، این درمان یک راه حل قطعی و دائمی برای تمام انواع خروپف نیست. موفقیت و ماندگاری آن به تشخیص دقیق علت زمینه‌ای، انتخاب صحیح بیمار و آناتومی فردی بستگی دارد. نتایج این روش معمولاً برای یک تا دو سال پایدار است و برای حفظ اثربخشی، اغلب به جلسات یادآور سالانه نیاز دارد. همچنین، لیزر درمانی برای موارد آپنه انسدادی خواب شدید یا خروپف ناشی از مشکلات ساختاری بینی و چاقی مفرط، گزینه درمانی مناسبی به شمار نمی‌رود. بنابراین، دستیابی به نتیجه مطلوب، مستلزم یک رویکرد درمانی شخصی‌سازی‌شده است که با مشاوره دقیق نزد یک متخصص گوش، حلق و بینی آغاز می‌شود تا مشخص گردد آیا این تکنولوژی نوین، پاسخگوی نیازهای درمانی شما خواهد بود یا خیر

پدیده خروپف یک مشکل تک‌عاملی نیست، بلکه نتیجه تعامل پیچیده‌ای از عوامل آناتومیک، سبک زندگی و فیزیولوژیک است. درک این عوامل برای انتخاب استراتژی درمانی صحیح، حیاتی است. یکی از اصلی‌ترین دلایل، ویژگی‌های ساختاری و آناتومیک دهان و گلوی فرد است. داشتن کام نرمی که ضخیم، دراز یا بیش از حد شل باشد، فضای پشتی گلو را کاهش داده و این بافت را مستعد ارتعاش می‌کند. به همین ترتیب، زبان کوچک بزرگ‌تر از حد معمول نیز می‌تواند مانند یک مانع عمل کرده و تلاطم جریان هوا را تشدید نماید. در کودکان و برخی بزرگسالان، بزرگی لوزه‌ها یا آدنوئید (لوزه سوم) به عنوان یک عامل انسدادی مکانیکی، نقش کلیدی در ایجاد خروپف ایفا می‌کند.

اضافه وزن، به ویژه تجمع بافت چربی در ناحیه گردن، یکی دیگر از عوامل خطر اصلی به شمار می‌رود. این توده چربی اضافی، فشاری خارجی بر دیواره‌های مجاری هوایی وارد کرده و قطر آن را کاهش می‌دهد. این وضعیت، مقاومت در برابر جریان هوا را افزایش داده و احتمال بروز ارتعاشات صوتی را به شدت بالا می‌برد. علاوه بر این، ساختار بینی نیز نقشی تعیین‌کننده دارد. مشکلاتی نظیر انحراف تیغه بینی (سپتوم)، وجود پولیپ‌های بینی یا حتی گرفتگی موقت ناشی از آلرژی و سرماخوردگی، فرد را ناچار به تنفس از طریق دهان می‌کند. تنفس دهانی در هنگام خواب، موقعیت زبان و کام نرم را تغییر داده و شرایط را برای خروپف مهیاتر می‌سازد.

عوامل مرتبط با سبک زندگی نیز تأثیر مستقیمی بر این عارضه دارند. مصرف نوشیدنی‌های الکلی یا داروهای آرام‌بخش و خواب‌آور، با شل کردن بیش از حد تونوس عضلات گلو، وضعیت را وخیم‌تر می‌کند. این شل‌شدگی عضلانی، مقاومت طبیعی راه هوایی را کاهش داده و آن را در برابر انسداد، آسیب‌پذیرتر می‌سازد. در نهایت، حتی وضعیت فیزیکی بدن در هنگام خواب نیز اهمیت دارد. خوابیدن به پشت یا حالت طاق‌باز، به دلیل تأثیر نیروی جاذبه، باعث می‌شود زبان و کام نرم به سمت عقب و پایین افتاده و مسیر عبور هوا را تنگ‌تر کنند. این یکی از دلایلی است که بسیاری از افراد با تغییر وضعیت خواب به پهلو، کاهش قابل توجهی در خروپف خود تجربه می‌کنند.

آپنه انسدادی خواب OSA با خروپف ساده چه فرق دارد؟

اگرچه خروپف ساده یا اولیه (Primary Snoring) اغلب به عنوان یک مزاحمت صوتی تلقی می‌شود، اما زمانی که شدت و فرکانس آن افزایش یابد، می‌تواند یک علامت هشداردهنده برای یک اختلال پزشکی جدی به نام آپنه انسدادی خواب (Obstructive Sleep Apnea - OSA) باشد. آپنه خواب، وضعیتی است که در آن دیواره‌های راه هوایی در طول خواب به طور کامل یا جزئی روی هم می‌خوابند و باعث توقف‌های مکرر تنفس می‌شوند. این وقفه‌های تنفسی که آپنه (توقف کامل) یا هیپوپنه (توقف جزئی) نامیده می‌شوند، معمولاً بین ۱۰ تا ۳۰ ثانیه طول می‌کشند و می‌توانند صدها بار در طول یک شب تکرار شوند.

تفاوت بنیادین میان خروپف ساده و آپنه در پیامدهای فیزیولوژیک آن نهفته است. در خروپف ساده، با وجود تولید صدا، جریان هوا و سطح اکسیژن خون تقریباً طبیعی باقی می‌ماند. اما در آپنه خواب، هر دوره توقف تنفس منجر به کاهش خطرناک سطح اکسیژن در خون (هیپوکسمی) می‌شود. این افت اکسیژن، یک سیگنال خطر فوری به مغز ارسال می‌کند و آن را وادار می‌سازد تا فرد را برای لحظه‌ای از خواب عمیق بیدار کند (arousal) تا عضلات گلو دوباره منقبض شده و راه هوایی باز شود. این بازگشایی ناگهانی معمولاً با یک خروپف انفجاری بلند یا صدای خفگی همراه است. این چرخه معیوب از انسداد، افت اکسیژن و بیداری‌های کوتاه و مکرر، معماری طبیعی خواب را به هم ریخته و مانع از ورود فرد به مراحل عمیق و ترمیم‌کننده خواب می‌شود.

عوارض آپنه انسدادی خواب بسیار گسترده و جدی است. فشار مداومی که این چرخه‌ها بر سیستم قلبی-عروقی وارد می‌کنند، خطر ابتلا به فشار خون بالای مقاوم به درمان، حملات قلبی، نارسایی قلبی، سکته مغزی و آریتمی‌های (ضربان نامنظم قلب) خطرناک را به شدت افزایش می‌دهد. از سوی دیگر، خواب منقطع و بی‌کیفیت منجر به خستگی مفرط و خواب‌آلودگی شدید در طول روز می‌شود که نه تنها تمرکز، حافظه و عملکرد شغلی را مختل می‌کند، بلکه خطر بروز تصادفات رانندگی و حوادث کاری را نیز به شکل چشمگیری بالا می‌برد. علاوه بر این، مطالعات علمی ارتباط مستقیمی بین آپنه خواب و افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲، سندرم متابولیک و همچنین مشکلات روانی نظیر افسردگی و اضطراب را نشان داده‌اند. شدت آپنه خواب با استفاده از شاخص آپنه-هیپوپنه (AHI) که تعداد وقایع تنفسی در هر ساعت خواب را نشان می‌دهد، طبقه‌بندی می‌شود: AHI بین ۵ تا ۱۵ به عنوان خفیف، ۱۵ تا ۳۰ متوسط و بالای ۳۰ به عنوان شدید در نظر گرفته می‌شود.

تمایز قائل شدن بین یک خروپف بی‌خطر و علامتی که نیازمند توجه پزشکی است، برای حفظ سلامتی فرد اهمیت حیاتی دارد. در حالی که خروپف خفیف و گاه به گاه، به ویژه پس از یک روز خسته‌کننده یا در هنگام سرماخوردگی، معمولاً جای نگرانی ندارد، ظهور برخی علائم هشداردهنده باید به منزله یک زنگ خطر تلقی شده و فرد را به جستجوی مشاوره تخصصی وادارد.

چه زمانی برای خروپف به مراجعه به متخصص مراجعه کنیم؟

اولین و بارزترین نشانه، خروپف بسیار بلند، مداوم و آزاردهنده است که نه تنها خواب خود فرد، بلکه آسایش و خواب اطرافیان، به خصوص شریک زندگی، را نیز به طور جدی مختل می‌کند. مهم‌تر از بلندی صدا، الگوی تنفس در هنگام خواب است. اگر اطرافیان متوجه شوند که در میان خروپف‌های شما، دوره‌هایی از سکوت مطلق وجود دارد که پس از چند ثانیه با یک نفس نفس زدن شدید یا صدای خفگی شکسته می‌شود، این می‌تواند نشانه‌ای کلاسیک از وقفه‌های تنفسی مرتبط با آپنه خواب باشد. بیدار شدن ناگهانی از خواب با احساس خفگی یا کمبود هوا نیز یکی دیگر از علائم بسیار مهمی است که نباید نادیده گرفته شود.

عوارض ناشی از خواب بی‌کیفیت در طول روز نیز سرنخ‌های تشخیصی ارزشمندی ارائه می‌دهند. احساس خستگی مفرط و خواب‌آلودگی شدید در طول روز، علی‌رغم گذراندن ساعات کافی در رختخواب، یکی از شایع‌ترین شکایات بیماران مبتلا به آپنه خواب است. این خواب‌آلودگی می‌تواند تا حدی پیش رود که فرد در حین انجام فعالیت‌های روزمره مانند تماشای تلویزیون، مطالعه یا حتی رانندگی به خواب رود. سردردهای ضربان‌دار در ناحیه پیشانی که بلافاصله پس از بیدار شدن در صبح رخ می‌دهند و به تدریج بهبود می‌یابند، نیز می‌توانند با اختلالات تنفسی خواب مرتبط باشند. همچنین، مشکلات شناختی مانند دشواری در تمرکز، ضعف حافظه، کاهش توانایی یادگیری و همچنین تغییرات خلقی مانند تحریک‌پذیری بی‌دلیل، اضطراب یا علائم افسردگی، همگی می‌توانند از پیامدهای یک خواب شبانه غیرمؤثر و منقطع باشند.

برای خروپف به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید

فرآیند تشخیص دقیق علت خروپف و شناسایی قطعی آپنه انسدادی خواب، یک مسیر چندمرحله‌ای است که با مراجعه به یک پزشک متخصص، معمولاً متخصص گوش، حلق و بینی (ENT) یا متخصص طب خواب، در مراکز درمانی شیراز آغاز می‌شود. اولین گام در این مسیر، اخذ یک شرح حال دقیق و کامل پزشکی است. پزشک سوالات هدفمندی در مورد کیفیت و الگوی خواب، میزان خستگی روزانه، عادات زندگی مانند مصرف الکل و سیگار، سوابق بیماری‌های زمینه‌ای نظیر فشار خون و دیابت، و همچنین داروهای مصرفی شما خواهد پرسید. گزارش‌های شریک زندگی یا اطرافیان در مورد الگوی خروپف و مشاهدات مربوط به وقفه‌های تنفسی، اطلاعات بسیار ارزشمندی را در این مرحله فراهم می‌کند.

پس از شرح حال، معاینه فیزیکی جامعی از ساختارهای سر و گردن انجام می‌شود. پزشک با دقت دهان، حلق و بینی را برای یافتن هرگونه ناهنجاری آناتومیک که می‌تواند به انسداد راه هوایی منجر شود، بررسی می‌کند. این معاینات شامل ارزیابی اندازه لوزه‌ها و آدنوئید، بررسی وضعیت کام نرم و زبان کوچک، و معاینه دقیق مجاری بینی برای تشخیص انحراف تیغه بینی یا وجود پولیپ است. یکی از ابزارهای ارزیابی سریع و کارآمد در این مرحله، استفاده از "آزمون مالامپاتی" (Mallampati Score) است. در این آزمون، از بیمار خواسته می‌شود تا دهان خود را کاملاً باز کرده و زبان خود را بدون تولید صدا بیرون بیاورد. بر اساس میزان دید ساختارهای پشتی حلق (کام نرم، زبان کوچک و لوزه‌ها)، یک نمره بین ۱ تا ۴ به بیمار داده می‌شود که می‌تواند تخمینی از میزان تنگی راه هوایی فوقانی ارائه دهد. نمره ۱ نشان‌دهنده راه هوایی کاملاً باز و نمره ۴ نشان‌دهنده انسداد شدید دید است که با احتمال بالاتر آپنه خواب مرتبط است.

اگر یافته‌های بالینی و شرح حال، شک به وجود آپنه انسدادی خواب را تقویت کند، گام بعدی و قطعی‌ترین روش تشخیصی، انجام "پلی‌سومنوگرافی" (Polysomnography) یا همان تست خواب است. این آزمایش که به عنوان استاندارد طلایی در تشخیص اختلالات تنفسی خواب شناخته می‌شود، معمولاً در یک مرکز تخصصی یا کلینیک خواب در شیراز و تحت نظارت تکنسین‌های مجرب انجام می‌گیرد. در طول این تست، حسگرهای مختلفی به بدن بیمار متصل می‌شود تا در طول یک شب کامل، پارامترهای فیزیولوژیک متعددی از جمله امواج مغزی (برای تعیین مراحل خواب)، سطح اکسیژن اشباع خون، ضربان قلب، الگوی تنفس (جریان هوا از بینی و دهان و حرکات قفسه سینه)، حرکات چشم و فعالیت عضلات پا به طور همزمان ثبت و ضبط شوند.

تحلیل دقیق این داده‌ها به پزشک اجازه می‌دهد تا نه تنها وجود آپنه را تأیید یا رد کند، بلکه تعداد و طول وقفه‌های تنفسی (AHI)، شدت افت اکسیژن و میزان تأثیر آن بر کیفیت خواب را نیز به طور دقیق مشخص نماید. در مقابل این روش جامع، تست‌های خواب خانگی (HST) نیز وجود دارند که اگرچه ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر هستند، اما پارامترهای کمتری را ثبت کرده و عمدتاً برای غربالگری اولیه یا موارد مشکوک به آپنه متوسط تا شدید بدون عوارض دیگر به کار می‌روند و دقت تشخیصی پلی‌سومنوگرافی کامل را ندارند.

 

درمان قطعی خروپف چیست

پس از تشخیص دقیق علت و شدت خروپف، یک نقشه راه درمانی شخصی‌سازی‌شده تدوین می‌شود. لیزر درمانی تنها یکی از گزینه‌های موجود در این طیف گسترده است و درک جایگاه آن در کنار سایر روش‌ها برای یک تصمیم‌گیری آگاهانه ضروری است. رویکرد درمانی معمولاً به صورت مرحله‌ای است و از روش‌های کم‌تهاجمی‌تر آغاز می‌شود.

پیش از آنکه مداخلات پزشکی پیشرفته‌تری مانند لیزر یا جراحی در نظر گرفته شوند، مجموعه‌ای از راهکارهای محافظه‌کارانه و تغییرات در سبک زندگی به عنوان خط اول درمان برای خروپف، به ویژه در موارد خفیف تا متوسط، توصیه می‌شود. این استراتژی‌ها نه تنها کم‌هزینه و در دسترس هستند، بلکه با هدف قرار دادن برخی از ریشه‌ای‌ترین علل خروپف، می‌توانند تأثیرات شگرفی بر بهبود کیفیت تنفس در خواب داشته باشند.

مؤثرترین و بنیادی‌ترین راهکار برای افراد دارای اضافه وزن، کاهش وزن است. تحقیقات متعدد علمی به وضوح نشان داده‌اند که ارتباط مستقیمی بین شاخص توده بدنی (BMI) و شدت خروپف و آپنه خواب وجود دارد. حتی کاهش ۱۰ درصد از کل وزن بدن می‌تواند با کاستن از حجم بافت چربی انباشته‌شده در ناحیه گردن، فشار مکانیکی بر روی دیواره‌های راه هوایی را به میزان قابل توجهی کاهش داده و به بازتر شدن آن کمک کند. این اقدام به تنهایی می‌تواند در بسیاری از موارد منجر به قطع کامل خروپف یا کاهش چشمگیر شدت آن شود.

تغییر وضعیت خواب نیز یک راهکار ساده و در عین حال بسیار کارآمد است. از آنجایی که خوابیدن به پشت (طاق‌باز) به دلیل اثر جاذبه، ریسک عقب افتادن زبان و کام نرم و در نتیجه انسداد راه هوایی را افزایش می‌دهد، تمرین برای خوابیدن به پهلو می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند. برای کمک به حفظ این وضعیت در طول شب، می‌توان از بالش‌های مخصوص طراحی‌شده برای خوابیدن به پهلو استفاده کرد یا از یک تکنیک قدیمی اما مؤثر موسوم به "تکنیک توپ تنیس" بهره برد. در این روش، یک توپ تنیس به پشت لباس خواب دوخته می‌شود تا هر بار که فرد به صورت ناخودآگاه به پشت می‌چرخد، ناراحتی ناشی از فشار توپ او را وادار به بازگشت به وضعیت پهلو کند.

اقدامات دیگر شامل بالا بردن سر نسبت به بدن در هنگام خواب است. استفاده از یک بالش اضافی یا قرار دادن پایه‌هایی زیر پایه‌های بالایی تخت برای ایجاد یک شیب ملایم، می‌تواند به جلوگیری از فروافتادن بافت‌های گلو کمک کند. پرهیز از مصرف الکل و داروهای آرام‌بخش، به خصوص در ساعات منتهی به خواب (حداقل ۳ تا ۴ ساعت قبل)، از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا این مواد با شل کردن بیش از حد عضلات، وضعیت خروپف را تشدید می‌کنند. ترک کامل سیگار نیز یک گام حیاتی است؛ دود سیگار با ایجاد التهاب مزمن و تحریک در مخاط دستگاه تنفسی، می‌تواند باعث تورم بافت‌ها و بدتر شدن خروپف شود. در نهایت، انجام تمرینات هدفمند برای عضلات دهان و گلو، که به "تمرینات میوفانکشنال" معروف است، می‌تواند با تقویت و افزایش قوام عضلات زبان، کام نرم و حلق، از شل شدن و ارتعاش آن‌ها در طول خواب جلوگیری کند.

هنگامی که خروپف شدید باشد یا با آپنه انسدادی خواب متوسط تا شدید همراهی کند، راهکارهای اصلاح سبک زندگی به تنهایی کافی نبوده و نیاز به استفاده از ابزارهای پزشکی تخصصی‌تر احساس می‌شود. در این حوزه، دو گزینه درمانی اصلی وجود دارد که هر یک با مکانیسم متفاوتی به باز نگه داشتن راه هوایی در طول شب کمک می‌کنند.

درمان استاندارد و خط اول برای آپنه خواب متوسط تا شدید، استفاده از دستگاه "فشار مثبت مداوم راه هوایی" یا CPAP (Continuous Positive Airway Pressure) است. این دستگاه از یک پمپ کوچک تشکیل شده که هوای اتاق را مکیده و پس از فشرده‌سازی ملایم، آن را از طریق یک لوله انعطاف‌پذیر به یک ماسک که بیمار بر روی بینی یا دهان و بینی خود قرار می‌دهد، منتقل می‌کند. جریان هوای مداوم و فشرده، مانند یک آتل یا ستون هوایی (Pneumatic Splint) عمل کرده و با ایجاد فشار مثبت، از روی هم خوابیدن و انسداد دیواره‌های نرم راه هوایی در طول خواب جلوگیری می‌کند. این مکانیسم بسیار مؤثر، وقفه‌های تنفسی و به تبع آن خروپف را به طور کامل از بین می‌برد و به بیمار اجازه می‌دهد تا یک خواب عمیق و بدون وقفه را تجربه کند. با این حال، پذیرش و تحمل دستگاه CPAP برای همه بیماران آسان نیست. برخی افراد به دلیل احساس ناراحتی از وجود ماسک بر روی صورت، صدای دستگاه، خشکی دهان و بینی یا احساس کلاستروفوبیا (تنگناهراسی)، در استفاده مداوم از آن با چالش مواجه می‌شوند و ممکن است درمان را رها کنند.

به عنوان یک جایگزین کارآمد، به ویژه برای بیماران مبتلا به خروپف اولیه شدید و آپنه خواب خفیف تا متوسط، یا کسانی که قادر به تحمل CPAP نیستند، "اورال اپلاینس‌ها" یا دستگاه‌های دهانی (Oral Appliances) مطرح می‌شوند. این دستگاه‌ها که باید به صورت سفارشی و توسط یک دندانپزشک متخصص در حوزه اختلالات خواب ساخته شوند، ظاهری شبیه به محافظ‌های دهانی ورزشی یا نگهدارنده‌های ارتودنسی دارند. مکانیسم عملکرد آن‌ها بر اساس تغییر موقعیت ساختارهای دهانی است. این اپلاینس‌ها با قرار گرفتن روی دندان‌ها، فک پایین را به آرامی به سمت جلو و پایین هدایت می‌کنند (Mandibular Advancement). این حرکت رو به جلوی فک، زبان را نیز با خود به جلو کشیده و فضای موجود در پشت حلق را افزایش می‌دهد. این افزایش فضا، از عقب افتادن زبان و انسداد راه هوایی جلوگیری کرده و به عبور آزادانه هوا کمک شایانی می‌کند. تحمل این دستگاه‌ها برای بسیاری از بیماران به مراتب راحت‌تر از CPAP است و به دلیل اندازه کوچک و عدم نیاز به برق، قابلیت حمل بالایی داشته و برای سفر نیز گزینه‌ی مناسبی هستند.

در مواردی که خروپف شدید و ناتوان‌کننده بوده و به درمان‌های محافظه‌کارانه و استفاده از دستگاه‌های کمکی پاسخ مناسبی ندهد، یا زمانی که یک مشکل ساختاری و آناتومیک مشخص به عنوان علت اصلی انسداد شناسایی شود، مداخلات جراحی به عنوان آخرین گزینه درمانی مطرح می‌گردد. هدف از تمام این روش‌های جراحی، برداشتن بافت اضافی یا اصلاح ساختارهای ناهنجار به منظور گشادتر کردن و باز نگه داشتن دائمی راه هوایی است. این روش‌ها در مقابل درمان‌های غیرتهاجمی مانند لیزر و CPAP قرار می‌گیرند که نیازی به برش، بیهوشی عمومی و دوره نقاهت طولانی ندارند.

یکی از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین روش‌های جراحی در این زمینه، "اوولوپالاتوفارنگوپلاستی" (Uvulopalatopharyngoplasty) یا به اختصار UPPP است. در این عمل که تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود، جراح بافت‌های اضافی و شل‌شده از کام نرم و زبان کوچک را برمی‌دارد و گاهی لوزه‌ها را نیز خارج می‌کند تا فضای بیشتری در پشت حلق ایجاد شود. اگرچه این روش می‌تواند در کاهش خروپف مؤثر باشد، اما با دوره نقاهت دردناک و طولانی همراه است و خطراتی مانند خونریزی، عفونت و عوارض بلندمدت‌تری نظیر تغییر صدا یا نارسایی عملکرد کام (که منجر به بازگشت مایعات و غذا به داخل بینی هنگام بلع می‌شود) را به همراه دارد. به دلیل همین تهاجمی بودن و عوارض بالقوه، امروزه با احتیاط بیشتری تجویز می‌شود.

در صورتی که منشأ اصلی انسداد در مجاری بینی باشد، جراحی‌های متمرکز بر این ناحیه انجام می‌گیرد. "سپتوپلاستی" عملی است که برای اصلاح انحراف تیغه میانی بینی (سپتوم) طراحی شده و با صاف کردن این تیغه، مسیر عبور هوا از هر دو سوراخ بینی را بهبود می‌بخشد. همزمان با این عمل، ممکن است "توربینوپلاستی" نیز انجام شود که در آن، اندازه شاخک‌های بینی (توربینیت‌ها) که بافت‌های متورم داخل بینی هستند، کاهش داده می‌شود. این جراحی‌ها می‌توانند به طور قابل توجهی تنفس از راه بینی را تسهیل کرده و نیاز به تنفس دهانی در خواب را از بین ببرند.

در جمعیت کودکان، شایع‌ترین علت خروپف و آپنه خواب، بزرگی بیش از حد لوزه‌ها و آدنوئید (لوزه سوم) است. در چنین مواردی، عمل جراحی "برداشتن لوزه‌ها و آدنوئید" (Tonsillectomy and Adenoidectomy) به عنوان درمان انتخابی، با درصد موفقیت بسیار بالا، انجام می‌شود. این عمل نسبتاً ساده می‌تواند به طور کامل مشکل تنفسی کودک در خواب را برطرف نماید.

 درمان خروپف با لیزر فوتونا (NightLase®)

در سال‌های اخیر، پیشرفت‌های تکنولوژیک در حوزه پزشکی، افق‌های جدیدی را برای درمان خروپف گشوده است. لیزر درمانی فوتونا با پروتکل ®NightLase، به عنوان یک رویکرد نوین، جایگاه ویژه‌ای در این میان پیدا کرده است و به عنوان یک گزینه میانی مؤثر بین اصلاحات سبک زندگی و مداخلات تهاجمی جراحی عمل می‌کند.

لیزر NightLase چگونه است

درمان خروپف با لیزر فوتونا، که تحت پروتکل درمانی ثبت‌شده‌ای به نام ®NightLase انجام می‌شود، یک رویکرد مبتنی بر فناوری پیشرفته است که امکان درمان غیرتهاجمی این عارضه را فراهم می‌آورد. اساس کار این تکنولوژی، بهره‌گیری از یک مکانیسم بیوفیزیکی دقیق برای بازگرداندن استحکام و قوام به بافت‌های شل‌شده‌ی ناحیه گلو است. این روش از انرژی یک نوع لیزر خاص به نام "اربیوم یاگ" (Erbium:YAG) با طول موج دقیق ۲۹۴۰ نانومتر استفاده می‌کند. انتخاب این طول موج تصادفی نیست؛ لیزر Er:YAG به شدت توسط مولکول‌های آب موجود در بافت‌های مخاطی جذب می‌شود، که این ویژگی به پزشک اجازه می‌دهد تا انرژی را با دقت بسیار بالا و به صورت کاملاً کنترل‌شده به لایه‌های سطحی و زیرسطحی بافت منتقل کند، بدون آنکه آسیبی به سطح مخاط وارد شود. این ویژگی آن را در دسته لیزرهای غیرسایشی (non-ablative) قرار می‌دهد، در مقابل لیزرهای سایشی (ablative) مانند CO2 که سطح بافت را تخریب می‌کنند.

فرآیند درمانی با تابش پالس‌های ملایم و کنترل‌شده لیزر به نواحی هدف، یعنی کام نرم، زبان کوچک و ستون‌های لوزه‌ای، آغاز می‌شود. این انرژی نوری پس از جذب توسط بافت، به انرژی حرارتی تبدیل می‌شود و دمای بافت را به صورت موضعی و برای مدت کوتاهی تا حدود ۶۰-۶۵ درجه سانتی‌گراد افزایش می‌دهد. این اثر حرارتی هدفمند، که از آن به عنوان "اثر فوتوترمال" یاد می‌شود، دو واکنش بیولوژیک کلیدی را در بافت تحریک می‌کند.

اولین واکنش، یک پاسخ فوری است که به آن "انقباض کلاژن" می‌گویند. گرمای ناشی از لیزر باعث شکسته شدن پیوندهای هیدروژنی ضعیف در ساختار مارپیچ سه‌گانه رشته‌های کلاژن موجود در بافت می‌شود. این فرآیند منجر به کوتاه‌تر شدن و ضخیم‌تر شدن فوری این رشته‌ها می‌گردد که نتیجه آن، جمع شدن و سفت شدن آنی بافت است.

واکنش دوم، یک فرآیند بلندمدت و ترمیمی است که "نئوکلاژنز" یا کلاژن‌سازی جدید نام دارد. گرمای کنترل‌شده لیزر به عنوان یک محرک برای سلول‌های فیبروبلاست عمل می‌کند. این سلول‌ها که مسئول تولید پروتئین‌های ساختاری در بدن هستند، در پاسخ به این تحریک، شروع به تولید رشته‌های کلاژن جدید، جوان‌تر و مستحکم‌تر می‌کنند. این فرآیند بازسازی در طی هفته‌ها و ماه‌های پس از درمان ادامه می‌یابد و به تدریج قوام و خاصیت ارتجاعی بافت را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.

نتیجه نهایی این دو مکانیسم همزمان، یک بازسازی ساختاری در بافت کام نرم است. بافتی که پیش از این شل و مستعد ارتعاش بود، اکنون سفت‌تر، جمع‌تر و مقاوم‌تر شده است. این افزایش استحکام باعث می‌شود که بافت در هنگام عبور جریان هوا در خواب، دیگر به راحتی دچار لرزش یا "flutter" نشود. در نتیجه، منشأ اصلی تولید صدای خروپف به طور مؤثری کنترل شده و شدت و فرکانس آن به میزان چشمگیری کاهش می‌یابد یا در موارد موفق، به طور کامل از بین می‌رود.

جذابیت و محبوبیت روزافزون لیزر درمانی ®NightLase در مقایسه با روش‌های درمانی سنتی‌تر مانند جراحی یا حتی استفاده از دستگاه‌های کمکی نظیر CPAP، ریشه در مجموعه‌ای از مزایای برجسته و بیمار-محور دارد. این مزایا نه تنها فرآیند درمان را برای بیمار تسهیل می‌کنند، بلکه بسیاری از موانع و نگرانی‌های مرتبط با گزینه‌های دیگر را نیز از میان برمی‌دارند.

برجسته‌ترین ویژگی این روش، ماهیت کاملاً غیرتهاجمی آن است. در طول درمان با لیزر ®NightLase، هیچ‌گونه برش، بخیه، خونریزی یا زخمی ایجاد نمی‌شود. لیزر به صورت "غیرسایشی" (non-ablative) عمل می‌کند، به این معنا که انرژی خود را به لایه‌های زیرین بافت منتقل می‌کند در حالی که سطح مخاط را کاملاً دست‌نخورده و سالم باقی می‌گذارد. این ویژگی، خطر عفونت و سایر عوارض مرتبط با جراحی‌های باز را به صفر می‌رساند.

مزیت کلیدی دیگر، بدون درد بودن این فرآیند است. اکثریت قریب به اتفاق بیماران در حین انجام لیزر هیچ‌گونه دردی را گزارش نمی‌کنند. تنها حسی که تجربه می‌شود، یک گرمای خفیف و قابل تحمل در ناحیه تحت درمان است که بسیاری آن را به حس نوشیدن یک مایع گرم تشبیه می‌کنند. این عدم وجود درد، نیاز به استفاده از تزریق بی‌حسی را مرتفع می‌سازد، هرچند در برخی کلینیک‌ها برای به حداکثر رساندن راحتی بیمار، ممکن است از یک اسپری بی‌حسی موضعی ساده قبل از شروع کار استفاده شود.

عدم نیاز به دوره نقاهت، یکی دیگر از مزایای بسیار مهم این تکنولوژی است. ®NightLase یک روش سرپایی یا به اصطلاح "walk-in, walk-out" است. بیمار بلافاصله پس از اتمام جلسه درمانی که معمولاً بین ۲۰ تا ۳۰ دقیقه به طول می‌انجامد، می‌تواند کلینیک را ترک کرده و بدون هیچ محدودیتی به فعالیت‌های عادی و روزمره خود، از جمله کار و رانندگی، بازگردد. این ویژگی برای افرادی که سبک زندگی پرمشغله‌ای دارند و نمی‌توانند زمانی را برای استراحت پس از عمل اختصاص دهند، بسیار ایده‌آل است.

اثربخشی بالا و میزان رضایت بیماران نیز از نقاط قوت این روش به شمار می‌رود. مطالعات بالینی و گزارش‌های متعدد از مراکز درمانی در سراسر جهان، نشان‌دهنده کاهش قابل توجهی در شدت، فرکانس و حجم صدای خروپف در بیش از ۸۰ درصد از بیمارانی است که دوره درمانی خود را کامل کرده‌اند. این بهبودی ملموس، نه تنها منجر به افزایش چشمگیر کیفیت خواب خود بیمار می‌شود، بلکه با حذف یک عامل مزاحم صوتی، به بهبود کیفیت خواب و روابط خانوادگی، به ویژه با شریک زندگی، نیز کمک شایانی می‌کند. در نهایت، ایمنی بسیار بالای این روش، آن را به گزینه‌ای قابل اعتماد تبدیل کرده است؛ عوارض جانبی گزارش‌شده بسیار نادر، خفیف و کاملاً گذرا هستند و معمولاً به یک خشکی گلوی موقت برای چند ساعت محدود می‌شوند.

چه سکانی می‌توانند از لیزر NightLase برای درمان خروپف استفاده کنند؟

با وجود تمام مزایای ذکر شده، لیزر درمانی ®NightLase یک راه حل جادویی برای تمام انواع خروپف نیست و موفقیت آن به شدت به انتخاب صحیح و دقیق بیمار بستگی دارد. ارزیابی دقیق توسط یک پزشک متخصص در شیراز برای تعیین اینکه آیا فرد کاندیدای مناسبی برای این روش است یا خیر، یک مرحله حیاتی و غیرقابل چشم‌پوشی است.

گروهی که بهترین و قابل‌پیش‌بینی‌ترین نتایج را از این درمان دریافت می‌کنند، افراد مبتلا به "خروپف اولیه" یا خروپف ساده هستند. در این افراد، مشکل اصلی، شل‌شدگی و ارتعاش بیش از حد بافت‌های نرم ناحیه گلو، به ویژه کام نرم و زبان کوچک است و خروپف آن‌ها با وقفه‌های تنفسی معنادار یا افت سطح اکسیژن خون همراه نیست. از آنجایی که مکانیسم لیزر دقیقاً بر سفت‌سازی همین بافت‌ها متمرکز است، این گروه از بیماران ایده‌آل‌ترین کاندیداها محسوب می‌شوند.

گروه دوم، بیماران مبتلا به آپنه انسدادی خواب با شدت خفیف تا متوسط هستند. در این افراد، لیزر درمانی می‌تواند به عنوان یک گزینه درمانی مؤثر، به ویژه برای کسانی که قادر به تحمل دستگاه CPAP نیستند یا تمایلی به استفاده از آن ندارند، مطرح شود. با بازتر کردن و افزایش استحکام راه هوایی، لیزر می‌تواند تعداد وقایع آپنه و هیپوپنه را کاهش داده و شاخص AHI را بهبود بخشد. همچنین، برای بیمارانی که تمایلی به انجام جراحی‌های تهاجمی ندارند یا به دلیل شرایط پزشکی زمینه‌ای، ریسک بیهوشی و جراحی برایشان بالاست، لیزر یک جایگزین کم‌خطر و جذاب به شمار می‌رود.

در مقابل، گروه‌هایی از بیماران وجود دارند که کاندیدای مناسبی برای این روش درمانی نیستند. در صدر این لیست، بیماران مبتلا به آپنه انسدادی خواب شدید (AHI>30) قرار دارند. در این افراد، انسداد راه هوایی به قدری شدید است که لیزر درمانی به تنهایی قادر به برطرف کردن کامل آن نیست و این بیماران نیازمند درمان‌های قطعی‌تر و مؤثرتری مانند استفاده مداوم از دستگاه CPAP برای جلوگیری از عوارض جدی قلبی-عروقی و مغزی هستند.

همچنین، افرادی که خروپف آن‌ها عمدتاً ناشی از مشکلات ساختاری پیچیده در جایی غیر از کام نرم است، از این روش سودی نخواهند برد. به عنوان مثال، انحراف شدید تیغه بینی، پولیپ‌های بزرگ بینی، لوزه‌های بسیار حجیم که به هم چسبیده‌اند (Kissing Tonsils) یا مشکلات و ناهنجاری‌های فکی-صورتی، نیازمند مداخلات جراحی یا ارتودنسی خاص خود هستند و لیزر درمانی تأثیری بر آن‌ها نخواهد داشت.

در نهایت، افراد بسیار چاق که دارای تجمع قابل توجه چربی در ناحیه گردن هستند نیز معمولاً نتایج ضعیف‌تری از لیزر می‌گیرند، زیرا فشار خارجی ناشی از توده چربی، اثربخشی سفت‌سازی داخلی بافت را خنثی می‌کند.

معایب لیزر درمانی خر و پف

برای ارائه یک تصویر واقع‌بینانه و کامل از لیزر درمانی ®NightLase، ضروری است که در کنار مزایای متعدد، به محدودیت‌ها، عوارض جانبی احتمالی و دیدگاه‌های منتقدانه‌ای که در جامعه پزشکی وجود دارد نیز پرداخته شود. اگرچه ایمنی این روش در سطح بسیار بالایی قرار دارد و عوارض جانبی جدی تقریباً گزارش نشده است، اما برخی عوارض خفیف و گذرا ممکن است در تعداد کمی از بیماران مشاهده شود. شایع‌ترین این موارد، احساس خشکی یا خراشیدگی خفیف در گلو است که معمولاً طی چند ساعت پس از درمان و با نوشیدن مایعات خنک به طور کامل برطرف می‌شود. احساس تورم جزئی یا حس وجود یک جسم خارجی در گلو نیز ممکن است به صورت موقتی تجربه شود که این موارد نیز به سرعت از بین می‌روند.

مهم‌ترین و اصلی‌ترین محدودیت این روش درمانی، عدم دائمی بودن نتایج آن است. اثربخشی لیزر درمانی برای یک دوره زمانی مشخص، معمولاً بین ۱۲ تا ۲۴ ماه، پایدار باقی می‌ماند. با گذشت زمان، فرآیندهای طبیعی پیری و تأثیر عواملی مانند جاذبه و سبک زندگی، می‌توانند به تدریج باعث شل شدن مجدد بافت‌های تحت درمان شوند. به همین دلیل، برای حفظ نتایج مطلوب در درازمدت، بیماران نیازمند انجام "جلسات یادآور" هستند. این جلسات معمولاً به صورت سالانه (یک جلسه در هر سال) برنامه‌ریزی می‌شوند تا استحکام و قوام بافت در سطح بهینه باقی بماند. این نیاز به تکرار درمان، یک تفاوت اساسی با روش‌های جراحی دارد که نتایج آن‌ها دائمی‌تر اما تهاجمی‌تر است.

علاوه بر این، باید در نظر داشت که میزان پاسخ به درمان در تمام افراد یکسان نیست و در حال حاضر این روش تحت پوشش بیمه‌های درمانی قرار ندارد. اثربخشی لیزر می‌تواند تحت تأثیر عواملی مانند سن بیمار (معمولاً افراد جوان‌تر پاسخ بهتری به کلاژن‌سازی می‌دهند)، شدت اولیه شلی بافت، عادات زندگی مانند مصرف مداوم سیگار (که به کلاژن آسیب می‌رساند) و ظرفیت و قدرت ترمیم و بازسازی بدن هر فرد، متغیر باشد. در جامعه پزشکی نیز دیدگاه‌های متفاوتی در خصوص جایگاه این روش وجود دارد. برخی متخصصان با نگاهی منتقدانه، بر این نکته تأکید می‌کنند که لیزر درمانی نباید به عنوان یک درمان قطعی و تضمینی برای همه انواع خروپف معرفی شود. آن‌ها معتقدند که موفقیت این روش به شدت به تشخیص صحیح و اولیه علت خروپف وابسته است و اگر علت اصلی، چیزی غیر از شلی کام نرم باشد، این درمان نه تنها مؤثر نخواهد بود، بلکه می‌تواند منجر به اتلاف وقت و هزینه برای بیمار شود. این دیدگاه بر اهمیت حیاتی مشاوره دقیق و ارزیابی جامع توسط یک متخصص مجرب پیش از تصمیم‌گیری برای شروع درمان، صحه می‌گذارد.